Oek de Jong, Man zonder rijbewijs – Atlas Contact
Man zonder rijbewijs van Oek de Jong is eenvoudig gezegd het relaas van de tijd waarin een verteller, op latere leeftijd, zijn rijbewijs probeert te halen. Op een dag krijgt zijn vrouw, tijdens hun verblijf in Frankrijk, een ongeluk. Ze belandt in het ziekenhuis, veertig kilometer verderop. Hij moet hulp inroepen om haar te kunnen opzoeken. Voor het eerst in zijn leven voelt de verteller zich ‘een man zonder rijbewijs’.
Maar de roman biedt ons veel meer dan dat: een leven onder een vergrootglas, een reflectie op het verleden. Zijn rol in het gezin, de boeken die hij las, een cruciale zeiltocht, een bijna-ongeluk toen hij als jongen achter het stuur was gekropen – doorslaggevende momenten uit zijn jeugd komen voorbij. Zeeland, verhuizingen, een racefiets, een Renault 4, een Peugeot 505 – ze krijgen betekenis in het grotere verhaal dat Oek de Jong ons te vertellen heeft.
Zo veranderen de rijlessen van de verteller in literatuur. Dankzij de fantastische pen van Oek de Jong krijgt een gewone handeling op de weg – invoegen, fileparkeren, inhalen – betekenis. Het verhaal wordt een meditatie over het eigen leven en dat van zijn ouders. Herinneringen komen boven. De verstreken tijd heeft zijn blik op gebeurtenissen in zijn jeugd milder gemaakt. De ongemakkelijke verhouding tot de vader, de tederheid van de zoon ten opzichte van zijn moeder – de scherpe, pijnlijke kantjes zijn eraf.
Zo wordt het leren rijden een allegorie van het leren leven. De verteller leert, in vele lessen, de auto te besturen, en krijgt en passant, stap voor stap, grip op zijn eigen verleden. Maar bovenal is Man zonder rijbewijs een prachtige zoektocht naar de verloren tijd.
(c) Marloes Bosch
Lees hier het juryrapport van de shortlist van de Libris Literatuur Prijs 2023
Bekijk hier de 18 audiotrailers #DeZin. Deze trailers laten in 90 seconden horen wat een boek teweegbrengt en worden samen met lesmateriaal geplaatst op het kanaal van Beeld & Geluid op het platform LessonUp.
